Тошкент – Марказий Осиёдаги енг зич жойлашган шаҳарлардан бири. Дунёда коронавирус пандемияси пайдо бўлиши билан, шунингдек, Ўзбекистонда биринчи марта тасдиқланган инфекциядан сўнг, кўп нарса ўзгарди. Ва, еҳтимол, бутунлай ўзгарган.
Вируснинг тарқалиши ва биринчи юқтирилганлиги 2020 йил 15 мартда тасдиқланди. Мамлакатнинг барча аҳолиси биринчи марта қаттиқ карантин ва ўз-ўзидан изоляция қилиниши еълон қилинди. Биз уддаладик. Бошқа давлатлар билан солиштирганда инфекциялар сони минимал еди. Ўша пайтда вазият назорат остида еканлиги аён бўлди, одамлар ўзларининг фуқаролик жавобгарлигини англашди ва барча чекловларга риоя қилишди. Бироқ, бу узоқ давом етмади.
Икки ой ўтгач, дунёда кутилганидек ва ЖССТ башорат қилганидек, кўплаб мамлакатларда инфекциянинг иккинчи тўлқини бошланди. Ўзбекистон ҳам бундан мустасно емас. Одамлар оддийгина дам олишди ва вирус хавфини сезмай тўхташди. Такрор айтаман, одамлар ВИРУС хавфини сезишни тўхтатдилар. Бу жуда безовта қилувчи белги.
Май ойида абонентлар билан уларнинг танишлари юқтирганми ёки улар даволанаяптими, деган саволга сўров ўтказиш орқали, уларнинг барчаси ҳеч қачон бундай ҳолатларга дуч келмаганликларини ва юқтирган дўстлар ва қариндошлар йўқлигини айтишди.
Aммо июл ойида иккинчи сўровни ўтказган – 830 иштирокчининг 52 нафари ҳозирги пайтда касал бўлган ёки касал бўлган деб жавоб беришган, ва 130 киши уларнинг дўстлари ёки қариндошлари касал бўлган деб жавоб беришган ва бу инфекция ҳақиқати тасдиқланган, 38 киши COVID-га ўхшаш аломатлар борлиги ҳақида хабар беришган. – ўн тўққизинчи.
Ва енди бу янги ҳақиқат. Сизнинг еътиборингизни одамлар шунчаки коронавирус касаллигини жиддий қабул қилмасликларига қаратмоқчиман.
Мен касаллик аломатларига ега бўлган одамлар коронавирус учун тасдиқланган ижобий синовни ўзларини мутлақо касал деб ҳисобламасликлари ва ўз бизнесларини фаол равишда давом еттиришлари ҳақида кўплаб ҳақиқатларни ешитдим. Биз аниқ исмларни айтмаймиз, аммо бу одамлар бу вақтда COVID-19 касаллигининг жиддийлигини англашдан кўра, бизнесни устуворлик деб билишади. Улар «ўз-ўзини даволаш» билан шуғулланмоқдалар, дўстларидан ешитганларини, Интернетда ўқиганларини. Aслида, COVID-га қарши курашда самарали бўлган тасдиқланган дорилар ҳали ҳам мавжуд емас, аммо бу вирусга қарши тура оладиган кўплаб дорилар пайдо бўлди.
Бу ерда мен ўзларининг ҳаётларида ва биринчи навбатда ўзларининг соғлиғида жуда ачинарли рол ўйнайдиган аҳолининг саводсизлигини қайд етмоқчиман. Турли хил маҳаллий телеграм каналларида «тавсия етилган» кўплаб дорилар заҳарли бўлиб, жиддий ён таъсирга ега. «Бир нарсани даволайди, иккинчисини касал қилади» Рўйхатдаги дорилар рўйхати жуда жиддий дорилар ва фақат даволовчи шифокор томонидан белгиланади. Ҳа, енди барча шифокорлар олдинги сафда туришади ва улар аллақачон хавфни жиддий қабул қилмаган «оғир» беморлар билан курашмоқдалар. Енди улар шамоллатгичга уланган. Уларнинг ҳаёти ўпкага кислород етказиб беришни бошқарадиган ушбу аппаратга боғлиқ. Беморларнинг ўзлари енди нафас ололмайдилар.
Сиз буни бунга олиб келмаслигингиз керак, чунки бизнинг барча дори-дармонлар бундай «бепарво» муносабат учун тайёр емас еди, бу еса пойтахтнинг гавжум шифохоналари ва клиникаларига олиб келди. Ва шунинг учун уйда даволаниш тўғрисида қарор қабул қилинди, бу менинг фикримча, аксинча натижани берди ва фуқароларнинг ўзлари жавобгар емаслиги сабабли (яна) ишларнинг тез кўпайишига ёрдам берди.
Менинг мақоламни ўқиганларнинг барчасини ушбу хатбошига чақираман – жавобгарликни охирига етказинг! Aфсуски, уни фақат юқтиришни англаш мумкин, аммо кейин кеч бўлади. Ва барча фикрлар ва ҳаракатлар фақат тананинг инфекцияга қарши курашига йўналтирилади.
Aввало, ҳушёр бўлишга чақираман. Ушбу вирус мавжуд! Хавфсизлик чораларини қўллаш имконияти мавжуд бўлса-да, уларни кузатиш керак. Aкс ҳолда, барчаси жуда ёмон таъсир қилади.
Фикримни якунлаб, одамларга фуқаролик жавобгарлигини еслатиб ўтмоқчиман. Биз учун жуда яққол мисол Япония қаттиққўл интизом туфайли енг тезкор вирусга қарши курашди. Фуқаролар ниқобларни одатдагидек киядилар, бизникидай емас – биз жарима кўринишида жазога йўл қўймаслик учун киямиз ва ниқобнинг ўзи кўпинча олиб ташланади ва намойиш учун «шунчаки қулоқларига осиб қўйилади». Енди барчамиз мамлакатнинг, шаҳримизнинг кейинги тақдирини ҳал қиламиз. Пандемиядан кейин шаҳар қандай бўлади – бу бизга боғлиқ!
Мен шаҳардаги вазиятни фаол кузатиб бораман ва «Ўзингизга тегишли» каналида ўз фикрларимни билдираман, сиз унга қуйидаги ҳавола орқали обуна бўлишингиз мумкин.
Дамир Исхаков
*рус тилидан таржима